روش کاشت و نگهداری گل رز
گل رز انواع مختلفی دارد و از نظر شکل ، رنگ ، عطر ، دوام و تنوع اشکال ، یکی از زیبا ترین و محبوب ترین گل ها است که اغلب بوته ای است و به عنوان گیاهان چند ساله طبقه بندی می شود. امروزه تنوع گونه های مختلف این گل زیبا و محبوب به دلیل تلاقی و پیوند گونه های قدیمی است. جالب است بدانید گل های رز حتی قبل از خلقت انسان در زمین وجود داشته اند.
ویژگی های گیاهان گل رز
شرایط اکولوژیک مورد نیاز پرورش گل رز
۱ـ دمای مناسب پرورش گل رز
از عوامل بسیار مهم در پرورش رز بوده و رابطه نزدیکی با شدت نور دارد. گیاه بایستی از شرایط دمایی مناسب برای رشد و نمو برخوردار باشد. ارقام و واریته های طبلیعی وقدیمی این گیاه بایستی حداقل به مدت یکماه تحت شرایط رفع نیاز دمایی در دمای پایین زیر ۱۰درجه سانتیگراد قرار گیرد. که این نیاز در رزهای شاخه بریدنی جدید وجودندارد
در زمینه دما حداقل درجه حرارتتحمل گیاه صفر و حداکثر ۳۵ درجه سانتیگراد است. درخصوص تفاوت درجه حرارت شب و روز بهترین تفاوت مربوط به ۶ تا ۱۰ درجه است
دمای انتخابی برای رزهای گلخانه ایبا توجه به شدت نور و موقع سال متفاوت است. بطور کلی دمای گلخانه را در شب۱۶تا ۱۷ درجه سانتیگراد، در روزهای کم آفتاب ۲۱ درجه سانتیگراد و در روزهای با آفتاب زیاد ۲۶ تا ۲۷ درجه سانتیگراد انتخاب می کنند. در این شرایط دمایی گلها بعد از حدود ۴۸ ـ ۴۰ روز آماده برداشت می شوند. دمای حداقل خاک ۱۵ درجه است که نبایستی از این دما کمتر شود.
۲ـ نور مناسب پرورش گل رز
نور نیز از فاکتورهای محیطی مهم درتولید رز است. گیاه رز به شدت های بالای نور احتیاج دارد. به این خاطربهترین گلخانه از لحاظ پوشش، گلخانه های شیشه ای است. البته شدت نورهای خیلی زیاد علاوه بر افزایش دمای گلخانه بر روی کیفیت و رنگ گلها تاثیر منفی دارد. البته میزان شدت نور به رقم و درجه حرارت بستگی دارد.
در کشورهای مثل هلند گاهاً به دلیل کمی شدت نور در زمستان از نورهای مصنوعی نیز برای برخی واریته استفاده می کنند. ولی در ایران به علت آفتاب فراوان دراکثر استانها نیازی به این کار نیست. معمولاً میزان نور مناسب بین ۳۰ تا۵۵ هزار لوکس متغییر است. ولی در ایران بعلت آفتاب فراوان در اکثر استانها نیازی به این کار نیست.
۳ـ رطوبت نسبی پرورش گل رز
رطوبت نسبی همان رطوبت است که در هوای اطراف گیاه و محیط گلخانه وجود دارد. این میزان رطوبت که با رطوب تسنج قابل اندازه گیری است در حدود ۶۰ درصد می باشد. زیادی آن باعث بروز بیماریهای قارچی مثل لکه سیاه، سفیدک می شود و کمبود آن نیز باعث کاهش رشد گیاه و کیفیت محصول می شود.
۴– خاک یا بستر پرورش گل رز
در محیطهای کشت خاکی، خاک می بایستیاز نوع سبک لومی شنی یا لومی رسی با حاصلخیزی مناسب باشد. خاک بایستی ازتهویه مناسب برخوردار باشد اسیدیته مناسب خاک نیز بین ۷-۶ می باشد. درکشتهای خاکی، ۴-۳ تن کود دامی پوسیده را به هر هزار متر مربع اضافه می کنند و بعد از مخلوط یکنواخت اقدام به کشت پایه های رز می کند.
در روش کشت بدون خاک از بسترهایی نظیر پشم سنگ، کوکوپیت یا لیکا و پرلیت استفاده می کنند که بصورت کشت بستری در بسترهایی به عرض حدود ۵۰ سانتیمتر با دو ردیف و به عمق ۳۰ سانتیمتر کشت انجام می شود البته در روش نسبتا مرسومی هم کشت به صورت گلدانی بر روی سکوهایی به ارتفاع ۶۰ تا ۸۰ سانتیمتر و در گلدان حاوی مواد بستری به صورت تک بوته یا دو بوته کشت انجام می شود . در هر یک از این روشها مطلوب است گیاه ارتفاع مناسبی برای عمل بندینگ از سطح زمین را داشته باشد.
مسائل فنی کاشت پرورش گل رز
بسیاری از ارقام رز به دلیل داشتن خصوصیاتی همچون زیبائی، دوام، فرم گل و شاخساره برای استفاده به عنوان گل بریده مناسبند و از ارقام آن بطور ویژه در شرایط مناسب برای برداشت و مصرف به عنوان گل شاخه بریده استفاده می شوند. گلهای شاخه بریده رز به دلیل زیبائی و تنوع سالهاست که در صدر تجارت جهانی گل و گیاه قرار دارد و شاید گلفروشی را در جهان پیدا نکنید که در میان گلهای فروشی خود گل رز رانداشته باشد.
از ارقام هیبرید چای برای تولید گل بریده استفاده می کنند. با در اختیار داشتن گلخانه مناسب امکان تولید آن در تمام طول سال فراهم است این گیاه چند ساله بوده و تا ۶ سال امکان بهره برداری اقتصادی از آن فراهم است. برای تولید گل شاخه ای معمولاً تعداد ۷ بوته درمترمربع کشت می شود و پس از ۳ تا ۵ ماه از کشت گیاهچه ای پیوندی(stentling) به بهرهبرداری می رسد. بوته های مادری وارداتی معمولا پیوندی بوده و به دوروشپیوند می شوند یکی به صورت پیوند شکمی که در گیاهان رز نیم ساله( Half year ) که گیاه به صورت ریشه لخت به فروش می رسد انجام می شود و دوم به روش پیوند نیمانیم عمل پیوند انجام می شوند که گیهان حاصله استنت لینگ و روش پیوند استنتینگ نام دارد.
پرورش گل رز گلخانه ای
رزهای گلخانه ای گیاهان چند ساله ای هستند که عمر مفید آنها برای تولید گل ۶ تا ۱۰ سال است. به این خاطر در انتخاب رقم و آماده کردن خاک و بستر تولید باید دقت کافی کرد، چون اصلاح و تعویض آنها در طول تولید هزینه دار خواهد بود.
روش تکثیر گل رز
ازدیاد رزهای گلخانه ای بیشتر ازطریق قلمه شاخه است. برای تهیه قلمه گیاهان مادری در شرایط مناسب پرورش داده می شود. تهیه قلمه بعد از بالغ شدن شاخه ها و رسیدن برگها به اندازه نهایی انجام می گیرد. بخاطر اینکه گیاهان مادری در داخل گلخانه در تمام طول سال در حال رشد دائم ستند، بنابراین می توان در تمام طول سال از آن قلمه های برگدار تهیه کرد.
قلمه ها با یک تا سه گره برداشت شده و تنها برگ انتهایی نگه داشته می شود و برگ های تحتانی حذف می شود. ته قلمه ها را میتوان برای ریشه زائی بهتر با پودرهای حاوی هورمون تیمار کرد. قلمه ها را سپس در داخل بستر ریشه زائی قرار می دهند که معمولاً از ماسه، پرلیت بایپت ماس و یا ترکیبی از آنها می باشد. پرلیت با اندازه دانه های متوسط بستر ریشه زائی قابل دسترس و مناسبی است. دمای بین ۲۵ ـ ۲۱ درجه سانتیگرددر محیط بستر (اطراف ریشه ها) باعث ریشه زایی بهتر قلمه ها خواهد شد.
روش پرورش گل رز
تکثیر حرفه ای گل رز گلخانه ای در بسترهای خاکی و یا غیر خاکی انجام می گیرد. بسترهای خاکی هزینه اولیه پایینی داشته و نیاز به مدیریت دقیق ندارند در صورتیکه بسترهای غیر خاکی (هیدروپونیک) هزینه احداث بالا تری داشته احتیاج به مدیریت دقیق و کنترل دائمی دارند. در صورت سرمایه گذاری دائمی و بالا، بهتر است از بسترهای غیرخاکی استفاده گردد.
در اینجا بسترهای خاکی معرفی میگردد. اندازه بسترهای کاشت به عرض ۱۲۰ ـ ۱۰۰ سانتیمتر و به طول حدود ۳۵متر انتخاب می شود. عرض مسیر و راهروها ۸۰ سانتیمتر، بهتر است بستر کاشت از نوع مرتفع انتخاب شود. در این حالت بسترها به ارتفاع حدود ۴۰ سانتیمتربالای سطح زمین با خاک مرغوب پر می شوند و ۳۰ سانتیمتر آن داخل زمین قرار می گیرد.
بطوریکه عمق بستر حداقل ۷۰ سانتیمتر باشد. خاک مناسب ترکیبی استاز۶۰ درصد خاک لومی با ۴۰ درصد مواد افزودنی مثل پیت، ماسه، پوسته بذر،پوست درختان، تراشه چوب، خاک اره، کود دامی کاملاً پوسیده که موجب اصلاح فیزیک خاک می گردد. PH بین ۵/۵ تا ۶ محیط مناسبی برای رزهای گلخانه ای است.
در هر بستر ۵ ردیف با فاصله ۲۵سانتی متر از همدیگر در نظر می گیرند که ردیف وسط حذف و به جای آن سیستم آبیاری قرار می گیرد یعنی در واقع کشت چهار ردیفه می شود. همچنین در روشهای رایج تر از دو ردیف بجای چهار ردیف استفاده می کنند که در صورت عدم وجود سیستم گرمایی مناسب جهت بهبود تهویه، بسترهای کشت ۲ ردیفی توصیه می شود.
تغذیه در پرورش گل رز
در زمان کاشت گیاه از کود دهی زیاد باید خودداری کرد. کود بصورت محلول در آب در اختیار گیاه قرار می گیرد. ازت، پتاسیم، منیزیم و آهن بطور منظم در محلول کودی استفاده می شود، در صورتیکه بر، مس، منگنز، مولیبدن بطور دوره ای به محلول کودی افزوده می شود. نسبتهای کودی ppm 195: 30: 220 (N:P:K) برای کود دهی رزهای گلخانه ای مناسب می باشد.
برداشت گل رز
تکثیر حرفه ای گل رز ووش هایتولید و برداشت رز در گلخانهبه دو صورت پیوسته یا دوره ای است. در حالت پیوسته برداشت رزها بطور متوسط هر روز دوبار انجام می گیرد. در صورتیکه در برداشت دوره ای تمام گلها دریک مرحله برداشت می شوند و سپس به گیاهان اجازه داده می شود تا برای مرحله بعدی تولید گل بکنند. گلها زمانی که یک تا دو گلبرگ شروع به تا خوردن می کنند، برداشت می شوند. از نظر عمر گلدانی، در مرحله ای که ۲۱-۴۰ %غنچهباز شده باشد(مرحله سوم) طول عمر طولانی تری نسبت به مرحله ای که ۱-۵ % غنچه باز شود (مرحله یک) در پی خواهد داشت.
محل قطع شاخه برای برداشت گل بالای اولین برگ پنج برگچه ای از پایین شاخه است. در فصل زمستان محل برش بالای دومین برگ پنج برگچه ای انتخاب می شود.
تیمار بعد از برداشت گل رز
بعد از برداشت گلها یا به انبار سرد منتقل می شوند و یا بلافاصله به بازارهای نزدیک حمل می شوند در صورت انتقال به انبار سرد در دمای ۰ تا ۱۰درجه سانتیگراد (بمدت ۱ تا ۲ روز) قرار داده می شوند. در غیر این صورت ته شاخه ها در داخل آب ولرم ( ۲۳ تا۲۵درجه سانتیگراد) محتوی مواد دوام بخش گل قرار داده می شوند. بهتر است رطوبت نسبی محیط بالا و در حد ۸۰ درصد باشد.
عوارض، آفات و بیماریها پرورش گل رز
تغییرات شرایط گلخانه مثل تغییرات شدید در دما، کاهش نور و نوسانات رطوبتی می تواند موجب بدشکلی گلها و کاهش بازار پسندی آنها گردد. لذا کنترل گلخانه و نگهداری آن در شرایط مناسب لازم و ضروری است. کنه ها، تریپس ها و شته ها از مهمترین آفات رزهای گلخانه ای به شمار می روند. سفیدک سطحی و کپک خاکستری نیز در شرایطی که بوته ها مرطوب می شوند و دما کمی پایین می آید، در صورت عدم توجه و مراقبت به سرعت گسترش می یابد.
